Öğrenme güçlüğü; zekadan (normal veya normal üstü zekaya sahip bireylerde) ve diğer psikolojik bozukluklardan bağımsız bir şekilde görülen, okuma-yazma, dinleme, konuşma, matematik, akıl yürütme gibi alanları etkileyen gelişimsel bozukluklar olarak tanımlanmaktadır. Disleksi de öğrenme güçlüklerinin bir alt tipi olarak okuma bozukluğu ile giden öğrenme güçlüğü olarak ifade edilebilir.
Disleksinin tam olarak tanılanma süreci her ne kadar teknik ve alanda özel eğitim almış bireylerin (Türkiye’de kamu hastanelerinin psikiyatri birimlerinde çalışmakta olan tıp doktorları) yapabileceği bir iş olsa da disleksiye sahip olan bireylerin çevresindeki kişiler tarafından gözlemlenebilecek belli belirtileri vardır. Bu belirtiler ailelerin ya da öğretmenlerin çocukta disleksi olabileceğine ilişkin ilk yargılarını oluşturur ve erken tanı/müdahalelerin yapılması için bir kaynak niteliğindedir. Bu sebeple bu belirtilerin aileler ve öğretmenler tarafından bilinmesi, disleksiye sahip olan bireylerin en erken şekilde tanılanması açısından oldukça önemlidir.
Disleksinin ancak okul döneminde okuma-yazma becerilerinin zamanında edinilmediğinde tanılanabileceğine ilişkin yaygın bir inanış vardır. Ancak disleksinin kimi işaretleri okul öncesi dönemde de farkedilebilir.
Okul öncesi dönemde disleksi nasıl anlaşılır?
- Ritmik beceri gerektiren etkinlikleri yapmada güçlükler
- Dar bir sözcük dağarcığı
- Zaman zaman yanlış kelime kullanımları
- Karmaşık yönergeleri uygulamada sorunlar
- Harfler ile sesler arasındaki ilişkiyi kavramada sorunlar (Aynı sesle başlayan kelimeleri bulamıyor olma, yeni kelimeler söyleyememe)
- Konuşma becerilerinde genel sorunlar, kendini ifade etmede güçlük, cümle yapılarında sorunlar.
- Kelime içi hecelerin yerlerinin değiştirilmesi.
- Sağ-sol, ön-arka gibi kavramların algısına ilişkin sorunlar
- Motor becerilerde ve koordinasyonda sorunlar (İnce motor becerisi gerektiren aktiviteleri yapmakta başarısızlık ve isteksizlik)
- Zaman belirten kavramların algılanışında ve kullanımında güçlükler
- Güçsüz görsel hafıza. (Resim çizme etkinliklerinde sık görülen nesnelerde dahi bozuk formlar.)
Okul döneminde disleksi nasıl anlaşılır?
Okul dönemimde disleksi büyük ölçüde okurken ya da yazarken harflerin-sayıların ters çevirilmesi (b-d, 6-9 gibi) algılanıyor. Ancak bu belirtiye odaklanılıyor olması disleksinin erken tanılanması noktasında sınırlayıcı bir etken olabilir. Zira bu belirti okuma yazmanın öğrenildiği ilk yıl, disleksiye sahip olmayan çocuklarda da görülebilen bir durum.
- İlk kez duyulan kelimelerin (yabancı bir kelime, bir sokak adı vs.) seslendirilmesinde güçlükler
- 8 yaş sonrasında okurken ya da yazarken harflerin çevirilmesi.
- Kelimelerin hecelenmesinde ve hece sayılarının bulunmasında sorunlar
- Tahtada görülen metni defterine kopyalamada sorunlar, not almada güçlükler.
- Sesler ile harfleri ilişkilendirmede sorunlar, uyaklı kelimeler bulma etkinliklerinde zorluk.
- Okuma akıcılığında akranlarına oranla belirgin düzeyde yavaşlık.
- Sesli okumadan kaçınma
- Logo ve işaretleri anlamada sorunlar.
- Oyunların kurallarını anlamada sorunlar.
- Birden fazla adım içeren yönergeleri yerine getirmede güçlük, yönergenin ilk adımından sonra tıkanma.
- Saat okumada sorunlar.
- Zamanı yönetme konusunda başarısızlık.
- Çeşitli uyum sorunları, iletişim problemleri, akademik başarısızlık kaynaklı okula ilişkin olumsuz tutum.
- Bozuk ve düzensiz el yazısı.
- Konuşma esnasında kelimelerin anımsanmasında sorunlar. (Konuşmaya sıklıkla ara verme, ımm gibi duraksamalar ile kelimeyi arama boşlukları yaratma.)
- Okunmuş bir metnin özetlenmesinde sorunlar. (Olayın oluş sırasında boşluklar, okunan metnin anlaşılmaması)
- Konuşma becerileri ile yazma becerileri arasındaki anlamlı farklılık. (Bir konuyu sözlü olarak ifade edebilmeye rağmen yazılı olarak ifade edememe)
- Düşüncelerin organizasyonunda sorunlar. (Kompozisyon yazarken dağınık bir tarz.)
Çocuğum 8.5 yaşında okulla gitmek istemiyor okumuyor ders yapmak istemiyor bir şey anlamıyor her şeyi unutuyor